piątek, 7 czerwca 2013

Nagroda Nobla w dziedzinie literatury

Ogłoszenie Laureata Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 2008r

 

Zasady przyznawania Nagrody

Wolą Alfreda Nobla było, aby nagroda trafiła w ręce osoby, która stworzy najbardziej wyróżniające się dzieło w kierunku idealistycznym. Pierwotny wymóg, zakładający, że rozpatrywane będą dzieła powstałe w roku poprzedzającym przyznanie nagrody został złagodzony do stwierdzenia, że starsze prace mogą być rozpatrywane, jeśli ich znaczenie zostało docenione dopiero niedawno.
Jako organ przyznający nagrodę Nobel wskazał Akademię Szwedzką. Została ona założona na wzór Akademii Francuskiej przez króla Gustawa III w 1786. Akademia składa się z 18 członków, znanych jako De Aderton („Osiemnastu”). W jej skład wchodzą szwedzcy pisarze, poeci, filolodzy i historycy. Nad wyborem laureata pracuje Komitet Noblowski, składający się z czterech lub pięciu osób, wybrany spośród członków Akademii na okres trzech lat.
Prawo do nominacji mają członkowie Akademii Szwedzkiej oraz innych akademii i instytucji o podobnym charakterze. Prawo to otrzymali także uniwersyteccy profesorowie literatury i filologii, poprzedni laureaci Nagrody, oraz przewodniczący stowarzyszeń odpowiedzialnych za twórczość literacką w danym kraju. Nominacje są tajne przez 50 lat, co oznacza że wszelkie nazwiska potencjalnych kandydatów podawane przed i po ogłoszeniu nagrody są jedynie spekulacjami.

Cykl pracy

Cykl pracy nad przyznawaniem nagrody wygląda następująco:
Wrzesień: członkowie Komitetu Noblowskiego wysyłają około 600-700 tajnych formularzy do osób uprawnionych do nominacji. Nominacje muszą być zgłaszane do 31 stycznia następnego roku.
Luty: Komitet tworzy listę i przekazuje Akademii do zatwierdzenia.
Kwiecień: Komitet wybiera 15-20 nazwisk kandydatów wstępnych do rozpatrzenia przez Akademię.
Maj: Komitet zawęża listę do 5 finalistów do rozpatrzenia przez Akademię.
Czerwiec-Sierpień: Członkowie Akademii zapoznają się z twórczością kandydatów.
Wrzesień: Dyskusja nad twórczością kandydatów.
Październik: Wybór laureata.
Grudzień: 10 grudnia w Sztokholmie odbywa się uroczysta Ceremonia Wręczenia Nagrody Nobla.

Głosowanie

Głosowanie, w którym biorą udział członkowie Akademii, odbywa się w październiku. Dokładny termin jest ustalony i podany odpowiednio wcześniej do wiadomości. Każda osoba uprawniona do głosowania daje sekretarzowi karteczkę z nazwiskiem kandydata. Obowiązuje bezwzględna większość głosów. W przypadku niewyłonienia zwycięzcy, głosowanie jest powtarzane.

Historia przyznawania nagrody

Pierwszym laureatem literackiej nagrody Nobla został Sully Prudhomme. Otrzymał on wówczas 150 782 koron szwedzkich (SEK). Obecnie kwota ta wynosi 10 milionów SEK.
Nagrody nie przyznano 7 razy: w latach 1914, 1918, 1935, 1940-1943. Czterokrotnie przyznano ją podwójnie: w latach 1904, 1917, 1966 i 1974. Dwóch pisarzy nie przyjęło nagrody: Jean Paul Sartre i Borys Pasternak (któremu zakazały władze radzieckie).
Jedyny raz nagrodę przyznano pośmiertnie – w 1931 otrzymał ją Erik Axel Karlfeldt, członek Akademii pełniący przez 20 lat funkcję jej sekretarza. Był on dwukrotnie nominowany, lecz nie godził się na przyznanie jej samemu sobie. (za Wikipedia.org)

Lista laureatów

 
Rok      Nazwisko         Kraj                        Język                                   Uzasadnienie

1901
Sully PrudhommeFrancjafrancuskiza „wybitne osiągnięcia literackie, a zwłaszcza za idealizm, doskonałość artystyczną oraz niezwykłe połączenie duchowości i intelektu”
1902
Theodor MommsenNiemcyniemiecki„jeden z największych pisarzy historycznych”
1903
Bjørnstjerne BjørnsonNorwegianorweskiza „szlachetnie podniosłą i różnorodną poezję, która zawsze wyróżniała się świeżością natchnienia i rzadko spotykaną czystością ducha”, a także za „talent epicki i dramatyczny”
1904
Frédéric MistralFrancjaoksytańskiza „świeżość i oryginalność utworów poetyckich, oddających prawdziwie ducha narodu”

José Echegaray y EizaguirreHiszpaniahiszpańskiza „liczne zasługi dla odrodzenia tradycji hiszpańskiego dramatu”
1905
Henryk SienkiewiczPolskapolskiza „wybitne osiągnięcia w dziedzinie eposu”
1906
Giosuè CarducciWłochywłoski„nie tylko za głęboką wiedzę i krytyczny umysł, ale przede wszystkim za twórczą energię, świeżość stylu i siłę liryczną, tak charakterystyczną dla jego poetyckich arcydzieł”
1907
Rudyard KiplingWielka Brytaniaangielskiza „zmysł obserwacyjny, dojrzałość idei i wybitny talent prozatorski”
1908
Rudolf EuckenNiemcyniemieckiza „poszukiwanie prawdy, przenikającą wszystko siłę myśli, szeroki horyzont, bystrość i sugestywność, z którymi bronił on i rozwijał filozofię idealistyczną”
1909
Selma LagerlöfSzwecjaszwedzki„w hołdzie wielkiemu idealizmowi, błyskotliwej wyobraźni i duchowej przenikliwości, które wyróżniają jej utwory”
1910
Paul HeyseNiemcyniemieckiza „artyzm i idealizm, które demonstrował na przestrzeni całej swojej długiej i płodnej twórczo drogi jako poeta liryczny, dramaturg, powieściopisarz i autor znanych na całym świecie nowel”
1911
Maurice MaeterlinckBelgiafrancuskiza „wielostronną działalność literacką, a w szczególności za utwory dramatyczne, wyróżniające się bogactwem wyobraźni i poetycką fantazją”
1912
Gerhart HauptmannNiemcyniemiecki„przede wszystkim w uznaniu jego płodnej, różnorodnej i wybitnej działalności w dziedzinie sztuki dramatycznej”
1913
Rabindranath TagoreIndiebengalskiza „pełne głębokiego uczucia, oryginalne i przepiękne wiersze, w których z wyjątkowym mistrzostwem wyraziło się jego myślenie poetyckie, będące, według jego własnych słów, częścią literatury Zachodu”
1914nagrody nie przyznano
1915
Romain RollandFrancjafrancuskiza „wielki idealizm utworów literackich, za współczucie i za umiłowanie prawdy, z którą opisuje on różne charaktery ludzkie”
1916
Verner von HeidenstamSzwecjaszwedzki„najbardziej widoczny przedstawiciel nowej ery w literaturze światowej”
1917
Karl Adolph GjellerupDaniaduńskiza „różnorodną twórczość poetycką i wzniosłe ideały”

Henrik PontoppidanDaniaduńskiza „prawdziwe opisanie życia  współczesnego Danii”
1918nagrody nie przyznano
1919
Carl SpittelerSzwajcarianiemieckiza niezrównany epos „Wiosna olimpijska”
1920
Knut HamsunNorwegianorweskiza powieść „Błogosławieństwo ziemi”
1921
Anatole FranceFrancjafrancuskiza „błyskotliwe osiągnięcia literackie wyróżniające się wykwintnością stylu, głębokim humanizmem i prawdziwie galijskim temperamentem”
1922
Jacinto BenaventeHiszpaniahiszpańskiza „błyskotliwe mistrzostwo, z jakim kontynuuje tradycje hiszpańskiego dramatu”
1923
William Butler YeatsIrlandiaangielskiza „uduchowioną twórczość poetycką, oddającą w najwyższej formie artystycznego ducha narodowego”
1924
Władysław ReymontPolskapolskiza wybitny epos narodowy, powieść „Chłopi”
1925
George Bernard ShawIrlandiaangielski„za twórczość naznaczoną idealizmem i humanizmem, za przenikliwą satyrę, która często łączy się z wyjątkowym pięknem poetyckim”
1926
Grazia DeleddaWłochywłoskiza „poetyckie dzieła, w których z jaskrawą plastycznością opisuje życie jej ojczystej wyspy, a także za głębię w podejściu do ludzkich problemów w całości”
1927
Henri BergsonFrancjafrancuskijako „znak uznania dla jego jaskrawych i podtrzymujących wiarę w życie idei, a także dla wyjątkowego mistrzostwa, z jakim te idee były wcielane”
1928
Sigrid UndsetNorwegianorweskiza „niezapomniany opis skandynawskiego średniowiecza”
1929
Thomas MannNiemcyniemiecki„przede wszystkim za wielką powieść „Buddenbrookowie”, która stała się klasyką współczesnej literatury, i której popularność nieustannie rośnie”
1930
Sinclair LewisUSAangielskiza „szlachetnie podniosłą i różnorodną poezję, która zawsze wyróżniała się świeżością natchnienia i rzadko spotykaną czystością ducha”
1931
Erik Axel KarlfeldtSzwecjaszwedzkiza „wybitne osiągnięcia literackie, w szczególności za idealizm, doskonałość artystyczną, a także niezwykłe połączenie duchowości i talentu, o czym świadczą jego książki”
1932
John GalsworthyWielka Brytaniaangielskiza „wielką sztukę prozatorską której szczytem jest „Saga rodu F’orsyte’ów”
1933
Iwan BuninRosjarosyjskiza „surowe mistrzostwo, z którym rozwija on tradycje klasycznej literatury rosyjskiej”
1934
Luigi PirandelloWłochywłoskiza „twórczą śmiałość i wynalazczość w odrodzeniu sztuki dramaturgicznej i scenicznej”
1935nagrody nie przyznano
1936
Eugene O'NeillUSAangielskiza „prawdziwość i głębię utworów dramatycznych, traktujących w nowy sposób gatunek tragedii”
1937
Roger Martin du GardFrancjafrancuskiza „siłę artystyczną i prawdę w przedstawieniu człowieka, a także najbardziej odczuwalnych problemów współczesnego życia”
1938
Pearl BuckUSAangielskiza „wspaniały epicki opis życia chińskich chłopów i za biograficzne arcydzieła”
1939
Frans SillanpääFinlandiafińskiza „głębokie przeniknięcie w życie fińskich chłopów i wyborne opisanie ich obyczajów w więzi z przyrodą”
1940nagrody nie przyznano
1941nagrody nie przyznano
1942nagrody nie przyznano
1943nagrody nie przyznano
1944
Johannes JensenDaniaduńskiza „rzadko spotykaną siłę i bogactwo poetyckiej wyobraźni połączone z duchowym umiłowaniem nauki i odrębnością stylu twórczego”
1945
Gabriela MistralChilehiszpańskiza „poezję prawdziwego uczucia, czyniącą jej imię symbolem idealistycznych dażeń dla całej Ameryki Łacińskiej”
1946
Hermann HesseNiemcy (od 1923 obywatel Szwajcarii)niemieckiza „szlachetnie podniosłą i różnorodną poezję, która zawsze wyróżniała się świeżością natchnienia i rzadko spotykaną czystością ducha”
1947
André GideFrancjafrancuskiza „głębokie i znakomite artystycznie utwory, w których ludzkie problemy przedstawione są z nieustraszonym umiłowaniem prawdy i głęboką przenikliwością psychologiczną”
1948
T. S. EliotUSA (od 1927 poddany brytyjski)angielskiza „wydatny wkład nowatorski we współczesną poezję”
1949
William FaulknerUSAangielskiza „znaczny i unikatowy z artystycznego punktu widzenia wkład w rozwój współczesnej powieści amerykańskiej”
1950
Bertrand RussellWielka Brytaniaangielski„jednym z najbłyskotliwszych przedstawicieli racjonalizmu i humanizmu, nieustraszonym bojownikiem o wolność słowa i wolność myśli na Zachodzie”
1951
Pär LagerkvistSzwecjaszwedzkiza „siłę artystyczną i absolutną niezależność sądów pisarza, który próbował w swej twórczości odnaleźć odpowiedzi na wieczne pytania stojące przed ludzkością”
1952
François MauriacFrancjafrancuskiza „głęboką przejrzystość duchową i siłę artystyczną, którą ukazuje w swoich powieściach dramat ludzkiego życia”
1953
Winston ChurchillWielka Brytaniaangielskiza „wielkie mistrzostwo utworów o charakterze historycznym i biograficznym, a także błyskotliwą sztukę oratorską, z pomocą której bronił najwyższych ludzkich wartości”
1954
Ernest HemingwayUSAangielskiza utwór „Stary człowiek i morze”
1955
Halldór LaxnessIslandiaislandzkiza „wyrazistą siłę epicką, która odrodziła wielką sztukę prozatorską Islandii”
1956
Juan Ramón JiménezHiszpaniahiszpańskiza „poezję liryczną, wzór wielkiego ducha i czystości artystycznej w hiszpańskiej poezji”
1957
Albert CamusFrancjafrancuskiza „ogromny wkład w literaturę, ukazującą znaczenie ludzkiego sumienia”
1958
Borys PasternakZSRRrosyjskiza „znaczące osiągnięcia we współczesnej poezji lirycznej, a także za kontynuowanie tradycji wielkiej prozy epickiej”
1959
Salvatore QuasimodoWłochywłoskiza „poezję liryczną, która z klasyczną żywiołowością wyraża tragiczne doświadczenie naszych czasów”
1960
Saint-John PerseFrancjafrancuskiza „wzniosłość i obrazowość”, które „odzwierciedlają uwarunkowania naszych czasów”
1961
Ivo AndrićJugosławiaserbsko-chorwackiza „siłę daru epickiego, pozwalającą w całej pełni odsłonić ludzkie losy i problemy związane z historią jego kraju”
1962
John SteinbeckUSAangielskiza „realistyczny i poetycki dar, połączony z subtelnym humorem i ostrym widzeniem spraw socjalnych”
1963
Jorgos SeferisGrecjagreckiza „wybitne utwory liryczne, oddające pokłon światu starożytnych Hellenów”
1964
Jean-Paul SartreFrancjafrancuskiza „bogatą w idee, przesiąkniętą duchem wolności i poszukiwaniami prawdy twórczość, mającą ogromny wpływ na nasze czasy”
1965
Michaił SzołochowZSRRrosyjskiza „siłę artystyczną i prawdziwość epopei o dońskim kozactwie w przełomowych dla Rosji czasach”
1966
Samuel AgnonIzraelhebrajskiza „głęboko oryginalną sztukę prozatorską, przenikniętą żydowskimi motywami ludowymi”

Nelly SachsNiemcy (od 1952 obywatelka Szwecji)niemieckiza „wybitne utwory liryczne i dramatyczne, analizujące los narodu żydowskiego”
1967
Miguel Ángel AsturiasGwatemalahiszpańskiza „wybitne osiągnięcia twórcze, u podłoża których leży zainteresowanie obyczajami i tradycją Indian Ameryki Łacińskiej”
1968
Yasunari KawabataJaponiajapońskiza „mistrzostwo pisarskie, które oddaje istotę japońskiej świadomości”
1969
Samuel BeckettIrlandiaangielski/francuskiza to, że „w nowych dla dramatu i prozy formach ukazuje wzniosłość człowieka w jego skrajnym opuszczeniu”
1970
Aleksander SołżenicynZSRRrosyjskiza „siłę moralną, zaczerpniętą z tradycji wielkiej literatury rosyjskiej”
1971
Pablo NerudaChilehiszpańskiza „poezję, która z nadzwyczajną siłą wyrażała los całego kontynentu”
1972
Heinrich BöllNiemcy Zachodnieniemieckiza „twórczość, w której szeroki ogląd rzeczywistości łączy się z wielką sztuką tworzenia charakterów, twórczość, która stała się ważnym wkładem w odrodzenie niemieckiej literatury”
1973
Patrick WhiteAustraliaangielskiza „epickie i psychologiczne mistrzostwo, dzięki któremu odkryty został nowy literacki kontynent”
1974
Eyvind JohnsonSzwecjaszwedzkiza „sztukę powieściową, przeglądającą się w czasie i przestrzeni i służącą wolności”

Harry MartinsonSzwecjaszwedzkiza „twórczość, w której jest wszystko – od kropli rosy po kosmos”
1975
Eugenio MontaleWłochywłoskiza „”znaczące osiągnięcia w poezji, która odznaczała się przenikliwością oraz wyrażaniem zupełnie pozbawionych iluzji poglądów na życie”
1976
Saul BellowKanada (od 1941 obywatel USA)angielskiza „humanizm i subtelną analizę współczesnej kultury, łączące się w jego twórczości”
1977
Vicente AleixandreHiszpaniahiszpańskiza „wybijającą się twórczość poetycką, która odzwierciedla sytuację człowieka w kosmosie i we współczesnym społeczeństwie i stanowi świadectwo odrodzenia hiszpańskiej poezji w okresie międzywojennym”
1978
Isaac Bashevis SingerPolska (od 1943 obywatel USA)jidyszza „pełną uczucia sztukę prozatorską która wyrastając z polsko-żydowskich tradycji kulturowych porusza jednocześnie odwieczne problemy”
1979
Odyseas ElitisGrecjagreckiza „twórczość poetycką, która w nurcie greckiej tradycji z odczuwalną siłą i intelektualną precyzją maluje walkę człowieka o wolność i niezależność”
1980
Czesław MiłoszPolska (od 1970 obywatel USA)polskiza całokształt twórczości
1981
Elias CanettiBułgaria (od 1952 obywatel Wielkiej Brytanii)niemieckiza „utwory, odznaczające się światopoglądowym bogactwem i siłą artystyczną”
1982
Gabriel García MárquezKolumbiahiszpańskiza „powieści i opowiadania, w których fantazja i realizm łączą się w złożony świat poezji, odzwierciedlającej życie i konflikty całego kontynentu”
1983
William GoldingWielka Brytaniaangielskiza „powieści, które dopomagają zrozumieć warunki funkcjonawania człowieka we współczesnym świecie”
1984
Jaroslav SeifertCzechosłowacjaczeskiza „przenikniętą zmysłowością, otwartością i bogactwem kreatywnej fantazji, która daje obraz ludzkiej niezłomności i wielostronności”
1985
Claude SimonFrancjafrancuskiza „połączenie w swej twórczości porządków: poetyckiego i malarskiego”, a także za „głębokie zrozumienie roli czasów w przedstawieniu człowieka”
1986
Wole SoyinkaNigeriaangielskiOtrzymał ją jako ten, który „w szerokiej perspektywie kulturowej i z poetyckim kolorytem kształtuje dramat istnienia”
1987
Josif BrodskiZSRR (od 1977 obywatel USA)rosyjski/angielskiza „uniwersalne wartości całokształtu twórczości literackiej, odznaczające się jasnością myśli i poetycką siłą”
1988
Nadżib MahfuzEgiptarabskiza trylogię „kairską”
1989
Camilo José CelaHiszpaniahiszpańskiza „bogatą i mocną prozę, która z powściągliwym współczuciem ukazuje bezbronne istnienie człowieka”
1990
Octavio PazMeksykhiszpańskiza „namiętne pisarstwo z szerokimi horyzontami, cechującymi się inteligencją emocjonalną i humanistyczną uczciwością”
1991
Nadine GordimerRPAangielskiOtrzymała ją jako ta, która „przez swą wspaniałą epikę stała sie wielkim dobrodziejstwem dla ludzkości”
1992
Derek WalcottSaint Luciaangielski
1993
Toni MorrisonUSAangielskiOtrzymała ją za to, że „w powieściach charakteryzujących się siłą wizji literackiej i poetyckich wartości, przedstawia najważniejsze problemy amerykańskiej rzeczywistości”
1994
Kenzaburō ŌeJaponiajapońskiza „siłę i poezję w tworzeniu wyimaginowanego świata, w którym życie i mit składają się na poruszający obraz sytuacji człowieka we współczesnym świecie”
1995
Seamus HeaneyIrlandiaangielskiza „dzieła o lirycznej piękności i etycznej głębi, które chwalą cuda dnia codziennego i żywą przeszłość”
1996
Wisława SzymborskaPolskapolskiza „poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi ukazać się we fragmentach ludzkiej rzeczywistości”
1997
Dario FoWłochywłoskiOtrzymał ją jako ten, który rywalizuje z błaznami średniowiecznymi w krytykowaniu władzy oraz popieraniu godności uciskanych
1998
José SaramagoPortugaliaportugalskiza dzieło, które „przypowieściami, podtrzymywanymi przez wyobraźnię, współczucie i ironię, stale umożliwia nam pojmowanie iluzorycznej rzeczywistości”
1999
Günter GrassNiemcyniemieckiOtrzymał ją jako ten, którego „swawolne czarne bajeczki portretują zapomnianą twarz historii”
2000
Gao XingjianChiny (od 1998 obywatel Francji)chińskiCzłonkowie szwedzkiej akademii najbardziej docenili książkę „Góra duszy”
2001
V. S. NaipaulTrynidad i Tobago, Wielka Brytaniaangielskijest uważany za „spadkobiercę Conrada, który maluje zmierzch imperiów z perspektywy moralisty”
2002
Imre KertészWęgrywęgierskiza „powieści, które przeciwstawiają osobiste doświadczenie jednostki wobec brutalnej bezstronności historii”
2003
John M.CoetzeeRPA (od 2006 obywatel Australii)angielskiksiążki laureata odznaczają się „analityczną błyskotliwością i wymownymi dialogami”
2004
Elfriede JelinekAustrianiemieckiza „demaskowanie absurdalności stereotypów społecznych w powieściach i dramatach”
2005
Harold PinterWielka Brytaniaangielskiza „odkrywanie przepaści pod codzienną gadaniną i wymuszanie wejścia do zamkniętych przestrzeni ucisku”
2006
Orhan PamukTurcjatureckinagrodzono pisarza, który „w poszukiwaniu melancholijnej duszy swojego rodzinnego miasta odkrył nowe symbole zderzenia i przenikania się kultur”
2007
Doris LessingWielka Brytaniaangielski„jej epicka proza jest wyrazem kobiecych doświadczeń. Przedstawia je z pewnym dystansem, sceptycyzmem, ale też z ogniem i wizjonerską siłą”
2008
Jean-Marie Gustave Le ClézioFrancja i Mauritiusfrancuskiza „nowe odkrycia, poetycką przygodę i sensualną ekstazę, badanie człowieczeństwa ponad i poza granicami cywilizacji”
2009
Herta MüllerNiemcyniemieckijako ta, „która łącząc intensywność poezji i szczerość prozy przedstawia świat wykorzenionych”
2010
Mario Vargas LlosaPeru (od 1993 obywatel Hiszpanii)hiszpańskiza „odwzorowanie struktur władzy i stanowcze obrazy indywidualnego oporu, buntu i porażki”
2011
Tomas TranströmerSzwecjaszwedzkiza „zwięzłe, przejrzyste obrazy, które dają nam świeży dostęp do rzeczywistości”
2012
Mo YanChinychińskijako ten, „który z halucynacyjnym realizmem łączy opowieści ludowe, historię i współczesność”

1 komentarz:

  1. Hmmm, z tego wynika, że komitet najpierw wyłania finalistów, a potem zapoznaje się z ich twórczością, wiem, że to konieczne, ale trochę przykre.

    OdpowiedzUsuń